وحدت از دیدگاه آیات و روایات

 « و ما ارسلناک الا رحمهً للعالمین» سلام و درود برمحمد بن عبدالله (ص ) جوهره عالم امکان، سلاله پیامبران و بارزترین خلیفه در زمین. یگانه ای که با  تولدش آتشکده ها خاموش و بت ها واژگون و سلاطین از تخت ها سرنگون شدند . پیام آور وحدت و بنیانگذار امت واحده اسلامی با آوای ملکوتی قولوا لا اله الا الله تفلحوا و واعتصموا بحبل الله جمیعاً.ً  

اسوه حسنه ای که به قول فیلیپ حتّی یگانه انسان کاملی بود که ریز و درشت رفتار و گفتارش قانون شد و میلیون ها مسلمان هم اکنون به آنها عمل می کنند . پیامبران خدا هماره بر اصل وحدت معبود و اتحاد امم تکیه کرده ، امتها و ملتها را به پرستش خدای یگانه فرا خوانده و بر آن بودند تا به حکمیت الهی و آسمانی، از بروز نفاق و تفرقه امت پیشگیری کنند. « کان الناس امّه واحده » (بقره آیه 213)  

و در جای جای قرآن مومنان ، دعوت به وحدت و همدلی شدند ؛ همچنان که می فرماید : « یا ایّها الّذین آمنوا ادخلوا فی السلم کافه و لا تتبعوا خطوات الشیطان انّه لکم عدوّ مّبین » ( بقره آیه 208 ) 

در این مقاله برآنیم تا وحدت را ازآیینه آیات و روایات و سیره نبی مکرم اسلامی حضرت ختمی مرتبت (ص) و اقدامات عملی آن حضرت و ائمه هدی (ع) به منظر نظرشما عزیزان در آوریم و در اول قدم به اقدامات عملی نبی مکرم اسلام  (ص ) در جلوگیری از بروز تفرقه ، قبل و بعد از بعثت و گفتار ها ی هدایت بخش  آن بزرگوار در اتحاد جامعه جهانی اسلامی بپردازیم و

اقدامات عملی نبی مکرم اسلام  (ص ) در جلوگیری از بروز تفرقه ، قبل ازبعثت:

الف . شرکت در حلف الفضول یا پیمان جوانان؛ برای دفاع از محرومان و مبارزه با ظلم و ستم ( تاریخ تحلیلی صدراسلام  / 56) – نقش اسلام در توسعه حقوق بین الملل/70)

ب . نصب حجرالاسود؛ در سن 35 سالگی پیامبر (ص ) ، خانه کعبه بر اثر سیل ویران شد و قریش برای تجدید بنای کعبه اقدامات لازم را بعمل آورد . بعد آن حضرت نیز با درایت خاص خود سنگ را میان جامه و عبا قرار داد و فرمود : که نمایندگان هر قبیله گوشه ای از آن را بگیرند و بلند کنند . سپس رسول خدا (ص ) آنرا بالای دیوار در رکن معروف حجرالاسود جای داد و بدین ترتیب فتنه را خوابانید.  ( تاریخ تحلیلی صدر اسلام / علی اکبر حسنی /56- تاریخ صدر اسلام /195 - تاریخ اسلام/ عبد الریم قنوات/39و40)

اقدامات عملی پیامبر (ص ) بعد از بعثت:

الف. در مکه:   1. اقامه نماز جماعت ؛ پیامبر اکرم (ص ) از همان ابتدا به همراه نخستین پیروانش علی (ع ) و خدیجه کبری (س ) با اقامه نماز جماعت اولین اجتماع کوچک مسلمین را تشکیل داد.

2. دعوت خویشاوندان و دعوت عمومی ؛ رسول اکرم (ص ) در دعوت علنی خویش جهت حفظ یارانش از آسیبها در خانه ارقم اجتماع می نمود و این اولین مجمع اسلامی بود .

3. شعب ابی طالب ؛ بعد از تحریم کردن مسلمانان توسط مشرکین حضرت رسول اکرم (ص ) جهت حفظ و انسجام جامعه اسلامی مسلمانان را به شعب ابی طالب برد.

4. مهاجرت به حبشه ؛ به سرپرستی جعفر بن ابی طالب، اولین مهاجران ، پیروز و سر افراز با حالت اجتماع در مدینه به حضور پیامبر (ص ) رسیدند .

5 . بیعت عقبه ؛ و پیمان حرب الاحمر که حضرت 123 نقیب انتخاب کرد؛ با این کار در هر محله ای در یثرب یک مجتمع اسلامی با یک سرپرست تشکیل گردید .

ب . در مدینه النبی

1. اقامه نماز جمعه در قبا و ساخت مسجد قبا

2. ساخت مسجد در مدینه و ایجاد صفّه برای فقرای اصحاب و حجره ای برای خود حضرت (ص ).

 3. صدور منشور اساسی برای مجتمع اسلامی و اعلام اینکه مدینه برای امضاء کنندگان حرم است . پیامبر گرامی اسلام بجای مفهوم همبستگی قبیله ای مفهوم « ملت واحد » را نشاند.

4. عقد اخوت ؛ پیامبر از همان آغاز بعثت کوشید « وحدت اعتقادی » را اساس همه پیوند های اجتماعی مسلمین قرار دهد

 ( تاریخ تحلیلی صدر اسلام/ علی اکبر حسنی /341 )

5 . دعوت اهل کتاب به وحدت ؛ حضرت رسول (ص ) در گفتگوهای خود با اهل کتاب ، آنان را به وحدتی بر بنیاد کلمه واحد و مشترک میان آنان و مسلمین فرا خواند.

6. نفی ارزشهای طبقاتی و نژادی؛ رسول اکرم (ص) می دانستند  مهمترین عامل که غیر مسلمان را از گرایش به اسلام  و         وحدت اسلامی باز می دارد همبستگی نژادی و قومی است که در مقام هدم آن فرمود: « لا فخر لعرب علی عجم و لا لأبیضٍ علی الأسود» و موضع آن حضرت نسبت به سلمان. (پژوهشی در سیره نبوی/442-443)

7. فتح مکه؛ بدون درگیری و جنگ و خونریزی و بخشیدن مکیان

8. محترم شمردن آراء مسلمین ؛ چنانکه در جنگ بدر چنین کاری نمودند.

9.حجه الوداع؛ که آخرین حج رسول اکرم (ص) بود ، پیامبر (ص) در منی ضمن خطبه ای موجز بعد از بیان احکام دین و مناسک حج دیگر با مسلمانان را به وحدت و حرمت داری از یکدیگر دعوت فرمود. و گفت : خون ها و دارای هایتان بر شما حرام است تا آنکه خدا را در قیامت ملاقات کنید. همچون حرمت این روز و حرمت این ماه... بیندیشید و بدانید که هر مسلمان برادر مسلمان است و مسلمانان برادران اویند.

ج) وحدت در سیره ائمه هدی (ع):

     با نگاهی دقیق به روایات اهل بیت (ع ) در می یابیم که موضوع وحدت و یکپارچگی اجتماع مسلمین به طور مستقل مورد توجه و عنایت ائمه (ع ) قرار داشته است به گونه ای که آن بزرگواران ضمن تأکیدهای فراوان بر ضرورت حفظ اتحاد مسلمین ، آن را از وظایف اصلی شیعیان در بر خورد با مخالغان مذهبی می دانسته اند .

      هم چنان که سیره عملی آن بزرگواران و شیعیانشان در مدارا با دیگر مسلمانان نیز شاهدی مناسب بر پر اهمیت بودن این موضوع نزد آن بزرگواران دارد که این امر نیز دقیقا ادامه سیره حضرت امیر المومنین (ع) می باشد که خطاب به یکی از پیروان خویش چنین فرمودند: داخل شو در آن چه مردم در آن داخل شده اند؛ زیرا اجتماع ایشان محبوبتر است. نزد من از پراکندگی امروز آنها.

  در همین راستا ، می توان تأکیدهای فراوان ائمه اطهار، (ع) بر حضور در اجتماعات و خصوصا نمازگزاردن با آنها را دلیلی دیگر بر این مدعا دانست که با نظر به آنها می توان به عمق توجه ایشان به مسأله وحدت اسلامی پی برد. چنان چه امام صادق (ع ) درباره اهمیت نمازگزاردن با مخالفان مذهبی می فرمودند: هرکه با آنها (مخالفان) در صف اول نماز بگذارد، گویا با رسول خدا در صف اول نماز خوانده است. ( وحدت مسلمین/530)

    بدین گونه اهل بیت (ع) هم در رفتار اجتماعی و روزمره و هم در عرصه های علمی، مدارا و نرمش با مخالفان مذهب را به شکل کامل متجلی می کردند و به گونه ای که حتی فقهای اهل سنت نیز همیشه ایشان را منبع راستین علم و فضیلت می دانستند؛ در حالی که خود به محورهای مورد اختلاف عقیدتی با ایشان آگاه بودند. مسلماً امامت مذهب خاصی ، مثل مذهب شیعه امامیه را داشتن و در عین حال محبوب و مراد پیشوایان مذاهب دیگر بودن ، مدارای عمیق و وسیعی را در رفتار عملی می طلبد که باعث جذب و جلب نظر مخالفان شود؛ زیرا کوچک ترین برخورد تند و بد رفتاری باعث تنفر و دوری مخالفان می شود. ملاقات گسترده و طولانی بزرگان معتزله مثل: عمرو بن عبید، واصل بن عطاء و حفص بن سالم با امام صادق (ع) از یک سو و نیز بزرگانی چون سفیان نوری، مالک بن انس، ابو حنیفه و ... از سوی دیگر، همگی بیان کننده جلوه هایی بارز در رفتار آن امام همام (ع) است. مدارا و برخورد عالمانه امام صادق (ع) و سایر ائمه(ع)، با پیشوایان مذاهب اهل سنت، به حدی بود که حتی مخالفت شدید آنها با روش های اجتهادی برخی از این پیشوایان ، مانع ملاقات های مکررشان با ائمه (ع) نمی شد و این خود نشان می دهد که چگونه شخصیتی بزرگ مانند امام صادق (ع) رفتاری نیک و پسندیده با پیشوایانی مانند ابوحنیفه داشتند که حتی مخالف قاطع با روش وی باعث نمی شد که او از امام صادق (ع) و استفاده ایشان دست بر دارد.

      د) شیوه های قرآن برای دستیابی به وحدت :

آیات بسیاری در قرآن کریم دلالت بر وحدت وجود دارد که به اختصار مواردی ذکر می گردد:

الف)تاکید بر وحدت انبیاء و پیامبران (ع) برای تحقق وحدت:

 در سوره انبیاء و سوره مومنون،  قرآن مجید تشریح فرموده که پیامبران یک امت هستند: ان هذه امتکم واحده و انا ربکم فاتقون  -  ( انبیا/ 92)

ب)اخلاق پسندیده:

محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم -  محمد (ص ) پیامبر خدا و کسانیکه همراه او هستند همگی نسبت به کفار صلابت و شدت دارند و در میان خود دارای رافت و رحمت خواهند بود. ( سوره فتح /29)

ج )تاکید بر اصول مشترک :

    سبب می شود که ایجاد وحدت بین آنان میسر شود آیه 62 سوره بقره: هر مسلمان و یهود و نصارا و ستاره پرست که از روی حقیقت به خدا و روز قیامت ایمان آرد و نیکوکاری پیشه کند البته از خدا پاداش نیک یابد و هیچگاه (در دنیا و عقبی) بیمناک و اندوهگین نخواهد بود (وحدت مسلمین/474)

د)لطف الهی؛ 

آیات 62 و63 سوره انفال: اوست که به نصرت خود و یاری مومنان ترا موید و منصور گردانید، و الفت داد دلهای مومنان را دلهاییکه اگر تو با تمام ثروت روی زمین می خواستی الفت دهی ، نتوانستی  لیکن خدا تالیف قلوب آنها کرد که او بر هر کار مقتدر وبا سرار و مصالح امور داناست.

ه)تاکید بر تقوی؛ تقوی پایه اصلی وحدت است (وحدت مسلمین /476)  ای اهل ایمان از خدا بترسید چنانچه شایسته خدا ترس بودن است . (پیوسته به یاد او باشید و شکر نعمتش بجای آرید) تا نمیرید جز به دین مبین اسلام ، و همگی برشته دین خدا چنگ زده و به راههای متفرق (مدعیان دین ساز) نروید.(101و102 آل عمران)

ه)تاکید بر وحدت؛

 از جمله شیوه هایی که قرآن برای ایجاد وحدت بکار برده تاکید آن بر اهمیت حیاتی وحدت و برثمرات و تاثیر مثبت آن بر جامعه اسلامی است ؛ واعتصموا بحبل الله جمیعا  -  (وحدت مسلمین /477)

وحدت در احادیث و روایات

پیامبر عالیقدر اسلام فرمود: هر کس که از جامعه مسلمین فاصله بگیرد ، ریسمان اسلام از گردن او برداشته میشود.

امام علی (ع) می فرماید: بشدت از اختلاف و تفرقه بپرهیزید ، چه اینکه انسانهای اندک پراکنده دستخوش دامهای شیطان میگردند ، چنانکه گوسفندان پراکنده و از محور بدور افتاده، طعمه گرگ میشود. (وحدت مسلمین/501)

            اتحاد کلمه در اسلام

اسلام داعیه جهانی دارد اسلام به عنوان یک آیین جهانی برنامه خود را سعادت آفرین برای همه بشر می داند و همه انسان ها را به توحید فرا می خواند و برای بهتر زیستن، طرح جامعه آرمانی اسلامی را ارائه می دهد آنچه این طرح را از طرح های دیگر ممتاز می سازد، جهان بینی و ایدئولوژی آن است انجام این رسالت مهم، بدون ارتباط و معاشرت با ملت ها و پیروان دیگر ادیان، میسور نیست.( نقش اسلام در توسعه حقوق بین الملل/56)

  منابع و مأخذ

 *تاریخ اسلام از آغاز تا سال 11 هجری. عبدالرحیم قنوات. جهاد دانشگاهی. مشهد1374.

** تاریخ تحلیلی صدر اسلام. حجت الاسلام دکتر علی اکبر حسنی. انتشارات دانشگاه پیام نور. 1385.

*** تاریخ تمدن اسلام. جرجی زیدان. ترجمه علی جواهر کلام. ج اول. انتشارات امیرکبیر. تهران1373.

**** تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت ). غلامحسین زرگری نژاد. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت ). تهران 1378.

***** سیره تبلیغی پیامبر اعظم (ص ) . علیرضا عالمی. انتشارات نجم الهدی. قم 1385

****** وحدت مسلمین. (نگرشی بمقالات کنگره جهانی ائمه جمعه و جماعت ) با همکاری دفتر نشرالهادی قم.1363.

******* نقش اسلام در توسعه حقوق بین الملل. عبد الحکیم سلیمی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم 1382.